Pokrętło VoiceOver. Do czego służy?

Dzisiaj chciałabym skupić się na jednym z bardziej istotnych sposobów, w jaki użytkownicy VoiceOver, wbudowanego w iOS czytnika ekranu, komunikują się z systemem. Ponieważ VoiceOver zmienia gesty stosowane przez użytkownika, istnieje potrzeba zastąpienia niektórych funkcjonalności czynnościami umieszczonymi na pokrętle VoiceOver.

Jak działa pokrętło?

Gdy użytkownik włączy VoiceOver, ma od razu dostęp do pokrętła. Wystarczy dwoma lekko rozsuniętymi palcami wykonać ruch rotacyjny w prawo lub w lewo, aby mieć dostęp do zestawu różnych czynności, ustawień, czy trybów nawigacji. Potem przesunięcie palcem w górę lub w dół przenosi do następnej lub poprzedniej rzeczy na pokrętle, a dwukrotne stuknięcie wybiera daną rzecz, na przykład czynność.

Tryby nawigacji

W zależności od sytuacji oraz dostępnych elementów na stronie WWW lub w aplikacji, możliwe jest wiele różnych opcji. Zawsze jednak dostępne są następujące rzeczy:

• Nawigacja po znakach. Gdy użytkownik wybierze taki tryb, przemieszczanie palcem w górę lub w dół przeniesie go o jeden znak do przodu lub do tyłu. Sprawdza się to w sytuacjach, kiedy trzeba przeliterować nieznane słowo, czy na przykład nazwę aplikacji, bo wydaje się niezrozumiała.
• Nawigacja po wyrazach. Jak sama nazwa wskazuje, w tym trybie przesunięcie palcem w górę lub w dół przenosi do przodu lub do tyłu o jeden wyraz. Miejsce zatrzymywania się kursora w odniesieniu do znaków interpunkcyjnych zależy od ustawień języka, ale zazwyczaj kursor zatrzyma się po kropce, przecinku lub znaku zapytania.
• Nawigacja w pionie. Wybranie tego trybu przydaje się między innymi w nawigacji po dużych tabelach. Przesuwanie palca w górę lub w dół przenosi wówczas między wierszami, a w prawo i w lewo nawigujemy po komórkach w danym wierszu. Oczywiście to nie jedyne jej zastosowanie. Przyznaję jednak otwarcie, że mi najbardziej przydaje się do gry w Sudoku czy klasycznego Sapera, gdzie rozgrywka odbywa się na znanej wielkości siatce, po której trzeba się szybko przemieszczać w każdym kierunku.

Oczywiście w niektórych aplikacjach można także nawigować po liście łączy, nagłówków, punktów orientacyjnych (na stronach WWW) lub kontenerach.

A co z uzupełnianiem pól tekstowych?

Pokrętło przydaje się także do wprowadzania lub poprawiania tekstu. Nawigowanie po znakach czy wyrazach umożliwia szybsze skorygowanie literówki lub dodanie czegoś w wybranym miejscu. Dodatkowo, w bardziej rozbudowanych edytorach tekstu, dostępna jest także nawigacja po liniach, akapitach, czy zdaniach. Ta ostatnia czasami nie rozpoznaje, gdzie zdanie się zaczyna lub kończy, zwłaszcza gdy wewnątrz znajdują się skróty, ale i tak umożliwia przeskoczenie sporej ilości tekstu.

Wyjście ekranu Braille’a

Na pokrętle znajduje się jeszcze jedna funkcjonalność, znacząco ułatwiająca pracę z tekstem osobom, które bardzo dobrze znają pismo Braille’a i posługiwały się na przykład w szkole maszyną brajlowską. Mowa o wyjściu ekranu Braille’a, który zamienia ekran telefonu w przyjazne znawcom pisma punktowego urządzenie do wprowadzania tekstu. 

Po włączeniu tego trybu trzeba umieścić telefon w orientacji poziomej. Najlepiej sprawdza się trzymanie go obiema rękami w taki sposób, żeby na ekranie znajdowały się z obu krótszych boków palce wskazujący, serdeczny i środkowy każdej ręki, a kciuki podpierały telefon od dołu. Wystarczy jednocześnie dotknąć odpowiednie punkty po bokach ekranu, aby wprowadzić określony znak. Spację uzyskujemy poprzez przesunięcie palcem w prawo, a nowy wiersz dodajemy przesuwając palcem w dół. Natomiast gdy przesuniemy palec w lewo, usuwamy ostatnio wprowadzony znak.

Tryb interakcji

W niektórych grach możliwe jest także włączenie trybu interakcji, w którym to dostawca gry określa, w jaki sposób użytkownicy nawigują po jego świecie. Może to prowadzić na przykład do używania standardowych gestów VoiceOver w niestandardowy sposób. Często jednak to nie działa, bo dostawca gry nie przewidział trybu interakcji dostępnego dla użytkowników posługujących się czytnikiem ekranu. Więc gdy dla danej gry nie został przewidziany taki tryb, w głośnikach mojego telefonu często nastaje 5 do 10 sekund ciszy lub muzyki z gry. W takiej sytuacji zazwyczaj kulturalnie ją zamykam i usuwam z urządzenia. W taki sposób przez mój telefon przewinęło się już setki gier, których unikalnego świata nigdy nie poznam, choć byłabym nim zainteresowana.

Czy do pokrętła można dodawać własne czynności?

Do pokrętła VoiceOver zdecydowanie warto dodawać własne czynności, zwłaszcza takie, które ułatwiają korzystanie z Twojej aplikacji. Kryteria wyboru czynności opisałam w poprzednim artykule. Warto też pamiętać, że można stworzyć całe zestawy czynności, co w dużym skrócie oznacza, że można lokalnie (dla danego elementu, ekranu lub aplikacji) lub globalnie (dla całego systemu), dodać określone elementy do pokrętła. Pamiętajmy jednak, że globalnie używane listy pokrętła użytkownik może zmieniać w ustawieniach VoiceOver, dlatego dobrze jest zadbać o alternatywy dla ich użycia.

Podsumowując

Pokrętło VoiceOver ułatwia użytkownikowi dostęp do wielu czynności, trybów nawigacji oraz narzędzi edycji. Twórcy aplikacji mogą także wykorzystać jego moc do własnych celów. Warto więc włączyć VoiceOver i samemu je wypróbować. To ciekawe doświadczenie, które może okazać się źródłem wielu inspiracji nie tylko związanych z dostępnością.